Yenidoğan Sarılığı
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Tıp Eğitimi almaya başladığım ilk günden itibaren çocuk hekimi olmak istediğimi biliyordum. Çünkü çocuk hekimliği diğer branşlardan biraz farklıdır. Çocuk hekimliği adeta gölge ebeveyn gibi o çocuğu ailesi ile birlikte büyütmektir. Bir bakarsınız binlerce çocuğunuz olur. Her birinin hassasiyetlerini de güçlü yanlarını da bilirsiniz. Onun sevinciyle sevinirsiniz, onun acısıyla canınız yanar. Hiçbir çocuğun gözüne yaş, ayağına taş değmesin istersiniz.
Binlerce çocuğa dokunmuş bir çocuk hekimi olarak anne baba adaylarına en önemli önerilerimden biri bebeğinizi beklerken çocuk hekimi arayışına girmeniz ve çocuk hekiminizle doğumdan önce tanışarak doğum öncesi danışmanlık almanız olacaktır. Bu yazımda bahsettiğim yenidoğan sarılığı nedeniyle, heyecanla kucağınıza aldığınız bebeğinizin daha ilk günlerden hastaneye yatışını önlemenizi sağlayacak önemli bir önlem olabilir.
Sarılık yenidoğan bebeklerde çok sık görülen normal fizyolojik bir tablodur. Genellikle iyi seyirli ve geçici bir durum olmasına rağmen, nadiren de olsa geri dönüşümsüz beyin hasarına yol açabileceği için yakın takip edilmelidir. Zamanında tanı konulup uygun müdahale edildiğinde akut bilirubin ensefalopatisi ve kernikterus dediğimiz beyin hasarı kolaylıkla önlenebilir.
Sarılık vücutta bilirubinin yükselmesi ile deri ve gözlerin beyaz kısmı olan skleraların sarı renkte görülmesi ile farkedilir. Kan tahlili ile bakılan serum total bilirubin düzeyi ancak 5 mg/ dL’yi aştığında sarılık gözle görülebilir hale gelir. Tüm yenidoğanlar sarılık gelişimi açısından izlenmelidir. Henüz hastanedeyken ilk 24 saatte ortaya çıkan sarılık aksi ispat edilene kadar patolojik sarılık yani sorunlu bir durum olduğu anlamına gelir. Bununla birlikte sarılıkların çoğu doğumdan sonraki 2-3. günler başlamaktadır. Bu nedenle bebekler hastaneden taburcu olduktan sonra çocuk hekimleri ile yakın iletişimde bulunulmalı, gerekirse hergün kontrole çağrılmalıdır.
Muayenede sarılık tespit edilen her bebekten kan tahlili ile bilirubin değerlerine bakılmalıdır. Bilirubin değeri, saat olarak yaşa göre hazırlanmış olan “bilirubin nomogramına” göre yorumlanmalıdır.
Risk faktörleri: izoimmün hemolitik hastalık, G&PD eksikliği,asfiksi, letarji, vücut ısısının korunamaması, asidoz, serum albümin <3gr/dL olması
Transkutan bilirubin (TcB) ölçümü bir cihaz yardımı ile cilt yüzeyinden total serum bilirubini ölçülür. Kan alımı sayısını azaltması bir avantajdır ancak duyarlılığı kandan bakılan bilirubin kadar yüksek değildir. Ciltten sarılık ölçümü bilurubin değeri >12 mg/dL olan çocuklarda, hayatın ilk 24 saatinde sarılık ortaya çıkan bebeklerde, tedavi ihtiyacı olan ve fototerapi almış olan bebeklerde güvenilir değildir. Bu bebeklerde bilirubin takibini kan alarak yapmak daha uygundur.
SARILIKTAN KORUNMANIN YOLLARI NELERDİR?
Bebeğinizi annesütü ile beslemek onu yenidoğan sarılığından koruyan ve sarılığın ilerlemesini önleyen en basit ve etkili yöntemdir. Doğumdan sonraki ilk bir saat içinde mümkün olduğu kadar erken emzirme başlatılmalıdır. Bebeklerin yeteri kadar ve sık sık emzirilmesi hiperbilirubinemi gelişme riskini belirgin azaltmaktadır. Bu nedenle emzirme danışmanlığının doğum öncesinde başlamasını önemsiyorum.
Bebeğinizin doğum haftasına uygun olarak izlem sıklığı belirlenmelidir. Örneğin 37 hafta civarına yakın doğmuş prematüre bebekler yeterli beslenememe ve sarılık açısından daha riskli olabilir. Bunu bilerek bu bebekleri daha sık aralıklarla görmek ve önlem almak gerekir.
Anne ile bebek arasında kan uyuşmazlığı varlığında sarılık çok yüksek değerlere ulaşabileceği için bu bebekler çok daha yakın sıklıklarla izlenmelidir. Anne kan grubu bilinmiyor veya O grubu veya Rh – (negatif) ise kan uyuşmazlığı riski vardır. Bu durumda kordon kanında direk Coombs testi ile ABO ve Rh kan grubu değerlerine bakılmalıdır.
UZAMIŞ SARILIK
Term bebeklerde iki haftadan, preterm bebeklerde üç haftadan uzun süren sarılıklar uzamış sarılık olarak tanımlanır. Uzamış sarılık varlığında direkt bilirubin yüksekliği her zaman sorunlu bir durum olabileceğini ve kolestaz nedenlerinin araştırılmasını gerektirir. Bunun dışında uzamış sarılığa neden olabilecek tiroid hastalıkları, hemolitik nedenler, enzim eksiklikleri gibi durumların dışlanması için tüm uzamış sarılıkların araştırılması gerekir.
ANNE SÜTÜ SARILIĞI
Anne sütü ile beslenen bebeklerde formül mama ile beslenenlere göre sarılık daha uzun sürebilir ancak anne sütü sarılığı masum bir durumdur. Uzamış sarılıkların ise büyük çoğunluğu anne sütü sarılığıdır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta bebeğin yakın izlemi, muayenesi ve gerekli ise tetkikleri ile sarılık yapan diğer nedenlerin dışlanması sonrasında anne sütü sarılığı tanısı konulmasıdır.
SARILIK TEDAVİSİ
Tedavide amacımız bilirubin düzeyinin beyne zarar verecek düzeye yükselmesini engellemek ya da yüksek olan bilirubin düzeyini düşürmektir. Bu amaçla sıklıkla Fototerapi, bazı durumlarda da kan değişimi ve intravenöz immunoglobulin (IVIG) kullanılır.
Tedavi kararı verilirken total serum bilirubin değeri esas alınır. Total bilirubin düzeyi, serum bilirubin düzeyinin artış hızı, bebeğin doğum ağırlığı, gebelik haftası, bebeğin kaç günlük veya saatlik olduğu ve risk etmenlerinin varlığına göre standart eğriler esas alınarak tedaviye başlanır.
Bahar Mert2024-07-04Canımız Doktorumuz ❤️ Muayeneye gideceğimiz gün evimizde bir bayram havası eser, tıpkı çok sevdiğimiz bir akrabamıza ya da aile dostumuza misafirliğe gidiyormuşuz gibi hazırlanırız, önce Doktorumuzun asistanı bizleri samimiyetle, ilgiyle ve güler yüzle karşılar, sonra da Doktorumuzun güzel yüzünü görünce yüzümüzde güller açar. Muayenelerimiz ev ortamı rahatlığında geçer. Kendisi bizim emzirme sürecimizin de kahramanı. Her zaman yanımızda ve ulaşılabilir olduğunu bilmek benim gibi pek de rahat karakterli olmayan bir anne için inanılmaz güven verici. İyi ki varsınız.
Osman Erdem2024-06-28Seda hocam çok bilgili ve çok ilgili. Kendisine teşekkür ediyoruz 👶🏻
badegül yıldız2024-06-12Dünyanın en tatlı hocası
Hatice Pelin Demirel2024-05-27Seda Hoca’mla, mama sürecine başlamış yeterli kiloyu alamayan kızımın doğumuyla tanıştık. Sütüm yok diye düşünürken, 10 percantillik kızımı 1. Ay mamadan kesip, 6 ay sadece anne sütüyle besleyerek 50lere getirdik. Kızımı tam 22 ay emzirdim sayesinde. Oğlumun da kızımın da tüm kontrollerinde, aklımızda hiçbir soru işareti bırakmadan güvenle ayrılıyoruz yanından. Bilgisi inanılmaz. Şiddetle tavsiye ederim sevgili Hocamı.
Sengul Savas2024-04-26İlk çocuğumun ilk muayenesinde tanıştık hocamızla. İki çocuğumun da bütün rutin kontrolleri için görüştük. Bunları başka bir şehre ve şimdi başka bir ülkeye taşındığımızda da yaptık, yapıyoruz. Hocamızı bebeğimiz düştüğünde, ateşlendiğinde, olağan dışı ağlamaları olduğunda aradık; günün her saatinde, her zaman yanımızdaydı. Başka şehirlerde, hastanelerde yazılan ilaçları ona sormadan vermedim çocuklarıma. İyi ki. Kimseyi dinlemeyen bir insan olarak Seda hocamın her dediğini harfiyen uyguladım. Çünkü her muayenede, görüşmede, bir tıp öğrencisiymişimcesine bir kez olsun savmadan, bana uzun uzun tüm aksiyonlarımızın nedenleri anlattı. Bu pediatri tarafı. Sosyal pediatri tarafı en az o kadar kıymetli. Bugün 3.5 yaşındaki çocuğumun dışa dönük ve özgüvenli olabilmesini ona borçluyum. 4. ayından itibaren onu tanıyarak, bizi tanıyarak, çocuğumuzun sosyal gelişimi ve ailemizin iyilik hali için çok yerinde yönlendirmeler yaptı. Uyku, beslenme, sınır koyma gibi. Bunları her bedene bir elbise yaklaşımıyla değil, çocuğu, aileyi ve ortamlarını tanıyarak yapıyor. Bu yönlendirmelerin ne manaya geldiğini anladığımda bir kez daha şükrettim onunla denkleştiğimizde. Son olarak ve çok önemli olarak; günümüz şartlarında, bu kadar ticarileşen bir ortamda çok nadir karşılaşabileceğimiz, hastanın iyiliğini ön planda tutan çok yüksek hekim ahlakının, işine duyduğu saygının ve sevginin hayranıyız.
Hande Aydoğan2024-04-2211 aylık oğlumun doğumundan itibaren rutin kontrolleri için bir çok hekime muayene oldu. Ancak muayenelerimiz boy, kilo ölçümü, genel geçer bir kaç tavsiye ve klasik kitabi bilgilerin ötesine geçmedi. Seda Hoca ile tanıştıktan sonra sosyal pediatrinin gerçekten ne anlam ifade ettiğini bizzat anladım. Kendisi alanında inanılmaz bilgili, çok ilgili, iletişimi kuvvetli, çocukları kendi çocuğu hassasiyeti ile gören, seven ve titiz bir hekim. Her ziyaretimizde oğlumun detaylı pediatrik muayenesinin yanında günlük yeme içme düzeninden uykusuna oynadığı oyunlardan dil becerilerine kadar uzanır. Seda Hoca tüm detayları hasta dilinden ifade edip çok değerli yönlendirmelerini hiç bir konuyu atlamadan paylaşır. Muayenenesi ev konforunda, tertemiz, sıcacık, bebeklerin ve ailelerinin konforu için ince ince düşünülüp özenle hazırlanmış. Asistanı Beyza Hanım da hocamız gibi muhteşem. Sevgiyle karşılanıp bilgiyle donanıp endişelerden arınıp ayrıldığımız bir muayene! İçime sinsin bilgisine ilgisine sonsuz güveneyim çocuğumu gözüm kapalı emanet edeyim diyen herkese gönülden tavsiye ederim!
NESLİHAN DOĞAN2024-02-04Seda hocam çocuk sağlığı ve gelişimi ile ilgili her konuya hakim ,deneyimli ,çok güleryüzlü, sevecen,aile ile iletişimi mükemmel olan bir doktordur. Teşhis ve tanısısı hiç şaşmaz.En küçük ayrıntıyı bile atlamaz.Kızımın doğduğu ilk günden beri her konuda destekçimiz oldu. Çocuğunuzu büyütürken böylesine bilgili ve tecrübeli bir doktorun hep bir telefon uzağınızda olduğunu bilmek inanılmaz güven verici. Rutin kontrollerinin yanısıra ek gıda, uyku eğitimi, tuvalet eğitimi,kreş süreci gibi bir çok konuda hep yanımızdaydı.Kızım şuan 4 yaşında ve doktorunu çok seviyor. İyi ki tanıdık iyi ki yollarımız kesişti🙏🏻Hayatımıza kattığı tüm güzellik ve destekleri için çok teşekkür ederiz...
fatma güneş2024-02-01Çocuğu söz konusu olunca bende hemen panikleyen anneler arasındaydım. Ama her şeyi detaylıca anlatıp, bilgisiyle, güler yüzüyle beni sakinleştirip muayenemizi yaptı. Hiç bir detayı atlamadan olasılıkları bile ihmal etmeden sürecimizi sakince yürütmemizi sağladı. Çocuklarla olan iletişimi sayesinde de kızım hiç ağlamadan severek muayene olmaya gidiyor. Doktor hasta ilişkisinden öte artık bir aile olduk. Seda hocamla tanışmak hayatımızın en büyük şansıydı ❤️ Mesleğini hakkıyla severek yapan doktorlar iyi ki var🙏